Veilig gebruik van antibiotica

Iedere editie spreken we een apotheker over een samenwerking of onderzoek met een andere zorgverlener.

Problemen door resistentie

Marco: “Resistentie is een groot probleem. Als je ziek bent door een bacterie die gewend is aan de antibiotica, werkt het medicijn niet. Ook kun je anderen met de resistente bacterie besmetten. Behandelaars schrijven dan, als het kan, een ander antibioticum voor. Maar er is niet altijd een alternatief.”

Alike: “Hoe meer antibiotica er in een land gebruikt worden, hoe meer resistente bacteriën er ontstaan. Met elke antibioticumkuur is er een nieuwe kans dat er in het lichaam resistente bacteriën ontstaan. Dokters in Nederland schrijven meestal alleen antibiotica voor als dit echt nodig is. Maar in andere landen zoals Griekenland, Turkije en India zijn deze medicijnen zonder doktersrecept te krijgen. De problemen zijn daar ontzettend groot.”

Marco: “De gevolgen van antibioticaresistentie? Er gaan meer mensen dood aan infecties zoals een longontsteking of tuberculose, omdat de behandeling niet meer werkt. Dat gebeurt in sommige landen al. Ook kunnen sommige operaties mogelijk niet meer plaatsvinden. Bij bepaalde ingrepen krijg je namelijk van tevoren antibiotica om de kans op infecties te verkleinen, bijvoorbeeld bij een heupoperatie, een open buikoperatie of een chemokuur.”
Stichting Werkgroep Antibioticabeleid
Alike: “De Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) is in 1996 opgericht en doet onderzoek naar het antibioticumgebruik in Nederland. We geven advies over hoe er in Nederland op een goede manier met antibiotica kan worden omgegaan.”

Marco: “De meeste antibiotica worden voorgeschreven door de huisarts. Nu is het zo dat veel luchtweginfecties door een virus worden veroorzaakt, bijvoorbeeld een neusverkoudheid, keelontsteking of oorontsteking. Wist je dat antibiotica alleen bacteriën doden en niet helpen bij een virusinfectie? Toch worden er nog regelmatig antibiotica voorgeschreven bij virale infecties. Hierdoor heb je onnodig last van de bijwerkingen van antibiotica. Ook zorgt dit voor meer antibioticaresistentie.”

Antibiotica en de eigen afweer

Alike: “Ook weten we dat antibiotica schadelijk zijn voor ons microbioom (lees hierover op pagina 9). Het microbioom bevat goede bacteriën die voorkomen in je darmen, op je slijmvliezen en op je huid. Zij helpen je om gezond te blijven. Antibiotica doden ook die goede bacteriën. Door verstoring van het microbioom kan je diarree en een (vaginale) schimmelinfectie krijgen.”

Duidelijke uitleg

Alike: “Onnodig antibioticagebruik moeten we ook daarom mogelijk voorkomen. Het helpt als huisartsen dit goed aan hun patiënten uitleggen. Dit vertellen we aan ouders van een kind met een oorontsteking: ‘Als we 20 kinderen met een middenoorontsteking behandelen met antibiotica, is er maar 1 kind dat door de antibiotica minder klachten heeft. De andere 19 hebben geen voordeel van het antibioticum. Wel krijgen 4 van die 20 kinderen diarree. Bij antibioticumgebruik voor middenoorontsteking is de kans op diarree dus vele malen groter dan de kans dat je kind 1 of 2 dagen eerder van zijn of haar klachten af is.”

Marco: “Apothekers houden goed in de gaten dat antibiotica op een goede manier gebruikt worden. Daarvoor overleggen we zowel met huisartsen als met de ziekenhuizen. We bekijken of een middel is voorgeschreven zoals afgesproken. Als dat niet zo is, gaat er bij ons een belletje af. Zo overlegde ik laatst met een huisarts die onnodig een antibioticum voorschreef dat normaal alleen in de ziekenhuizen wordt gebruikt. Door deze antibiotica zo min mogelijk in te zetten, kunnen de bacteriën er niet aan wennen. Daarmee houden we dit medicijn geschikt voor ziekenhuizen om ernstig zieke mensen mee te behandelen.”